Cyn Westy'r Whitehall, Pwllheli

button-theme-crimeCyn Westy'r Whitehall, Pwllheli

Mae'r rhan fwyaf o'r adeilad hwn yn dyddio'n ôl i'r flwyddyn 1818, pan gafodd adeilad cynharach ei helaethu. Yn 2014, cafodd ei ail-agor ar ei newydd wedd fel bar a thŷ bwyta.

Mae rhai ffynonellau'n dweud fod yma dollborth unwaith, wedi ei leoli ar y groesffordd lle'r oedd y priffyrdd i a thrwy Bwlheli'n cyd-gyfarfod. Un ohonyn nhw ydy Pen Lôn Llŷn, sef y brif ffordd ar y pryd i orllewin Penrhyn Llŷn.

Roedd Gwesty'r Whitehall yn gysylltiedig â'r Blaid Geidwadol yn oes Fictoria. Yma y byddai'r gangen leol yn cyfarfod, ac ym 1885, yma y byddai'r ymgeisydd etholiadol lleol yn aros wrth ganfasio. Bum mlynedd yn gynharach, ym Mawrth 1880, ceisiodd amryw o dirfeddianwyr, yn cynnwys George Sholto Gordon Douglas Pennant, yr AS Ceidwadol lleol, annerch y dyrfa ar ddiwrnod marchnad oddi ar lwyfan ar flaen y gwesty. Gwrthododd y dyrfa wrando ac yn lle hynny rhoesant eu cymeradwyaeth i Charles James Watkin Williams, yr ymgeisydd Rhyddfrydol a drechodd Pennant yn etholiad cyffredinol y flwyddyn honno.

Ym Medi 1871, roedd morwyn yng Ngwesty'r Whitehall wedi cael ei hanafu wrth iddi agor drws y parlwr, ac achosi ffrwydriad nwy. Roedd y rhai oedd yn aros yno wedi bod yn hwyr yn noswylio'n noson cynt ac wedi anghofio troi'r nwy i ffwrdd. Achosodd y ffrwydriad niwed i'r drws ac i ran o'r mur.

Cafodd Elizabeth Jones, 22 oed, barforwyn yng Ngwesty'r Whitehall, ei chymryd i'r llys ym 1890 wedi ei chyhuddo o anfon llythyrau dydd Ffolant a oedd yn enllibio Owen Lewis, capten llong a brawd perchennog y gwesty. Roedd y llythyrau'n ei gyhuddo o fod yn "gapten tir sych", yn fwli'r dref, ac yn "ddiafol twyllodrus" a oedd wedi lladd ei ddwy wraig. Dywedwyd na allai'r manylion yn y llythyrau fod wedi cael eu hysgrifennu gan ferch ifanc oni bai fod ganddi'r "dyheadau butraf a mwyaf anllad". Aeth yr achos yr holl ffordd i Frawdlys Sir Gaernarfon (sy'n debyg i Lys y Goron heddiw). Cafodd y rheithgor y farforwyn yn ddi-euog, er boddhad i'r dyrfa o'r tu fewn ac o'r tu allan i'r llys barn.

Diolch i’r Parch Ioan W Gruffydd am y cyfieithiad

Cod post : LL53 5RG    Map

Gwefan Whitehall, Pwllheli

button_tour_rebels-E Navigation previous buttonNavigation next button