Cymraeg Site of Blackfriars' Friary, Bute Park

Bute Park Tour Label Navigation previous buttonNavigation next button

Bute Park logo

Safle Brodordy'r Brodyr Buon, Parc ButeButton link to kids version of page

Dau frodordy yn unig a sefydlodd y Dominiciaid yng Nghymru, ac roedd un ohonynt yma. Gallwch weld ôl troed cyfan y prif adeilad o hyd. Prin fod haneswyr yn cael cyfle i weld cofnod mor gyflawn o faint brodordy canoloesol. Mae'r safle’n Heneb Gofrestredig a chanddo orffennol difyr iawn – mae rhagor o wybodaeth am y byrddau gerllaw.

Sefydlwyd yr urdd gan St Dominic ym 1216. Cawsant eu galw’n “frodyr duon” am eu bod yn gwisgo mantell ddu â chwfl arni. Sefydlwyd brodordy Caerdydd ym 1256. Roedd ganddo glafdy a ffynnon hefyd.

Old photo of friary after restoration
Safle’r brodordy ar ôl ei adfer fel gardd, dyddiedig 1890au

Ym 1536, gorchmynnodd y Senedd i fynachlogydd, abatai a thai crefyddol eraill yng Nghymru a Lloegr. Diddymwyd y Mynachlogydd yn dilyn penderfyniad Harri’r VIII i dorri teyrngarwch crefyddol ei wlad i’r Pab yn Rhufain. Trosglwyddwyd Brodordy’r Brodyr Duon yng Nghaerdydd i’r wladwriaeth ym 1538, a chafodd yr adeiladau eu dymchwel yn fuan wedi hynny.

Diflannodd y sylfeini dan bridd a llystyfiant ond fe’u cloddiwyd gan archeolegwyr ym 1887 a 1897, gan fod trydydd Ardalydd Bute am i’r gweddillion gael eu harchwilio a’u cadw. Gwnaeth yr un fath ag adfeilion ar ei eiddo yn yr Alban, gan gynnwys abatai Melrose a Sweetheart, a safle mynachlog y Brodyr Llwydion yng Nghaerdydd. Cliriwyd y safle yn y 1960au, ond cofnodir ei fodolaeth yn yr enw Heol y Brodyr Llwydion.

Ar ôl y gwaith cloddio, rhoddwyd gardd dros olion Brodordy’r Brodyr Duon. Gorchuddiwyd y llawr â theiliau newydd, yn seiliedig ar ddyluniadau’r darnau a welwyd yn y teiliau gwreiddiol. Gwelir y nodwedd ar ei newydd wedd yn y ffotograff hwn gan Gyngor Sir Caerdydd, diolch i Ystâd Mount Stuart. Yn ddiweddarach, symudwyd y teiliau Fictoraidd i’w cadw’n ddiogel, ond gallwch bellach weld rhai ohonynt ym Mhorthdy'r Gorllewin.

Edrychwch am fainc sy’n edrych dros yr adfail a osodwyd yn 2012, gydag arysgrif o enwau’r brodyr hysbys olaf. Mae hefyd ddelweddau o arfbais y brodordy, a rhai o’r arteffactau a achubwyd yma yn ystod gwaith cloddio archeolegol y 19eg ganrif.

I’r gogledd o sylfeini’r brodordy, plannwyd darn o goetir yma rywbryd ar ôl 1824. Coed yr Hen Ŵr oedd enw’r coetir erbyn y 1860au. Cred haneswyr fod gweddillion eraill o’r brodordy o dan y coed.

Ble mae'r HiPoint hwn?

I barhau â thaith Parc Bute, dilynwch y llwybr rydych arno drwy’r coetir, neu ewch nôl a dilynwch y llwybr wrth y borderi blodau. Chwiliwch am y côd QR nesaf ar bostyn cornel blaen Caban yr Haf. Navigation next button