Cofeb Rhyfel Genedlaethol Cymru, Caerdydd
Cofeb Rhyfel Genedlaethol Cymru, Gerddi Alexandra, Caerdydd
Mae'r heneb hon yn coffáu’r Cymry a fu farw yn y Rhyfel Byd Cyntaf a'r Ail Ryfel Byd. Fe'i dyluniwyd gan John Ninian Comper (1864-1960) ac fe'i dadorchuddiwyd yn 1928 gan Dywysog Cymru. Roedd Comper yn arbenigo mewn dodrefnu eglwysi, a'r gofeb hon oedd ei unig greadigaeth seciwlar.
Nid yw meirw rhyfel Cymru wedi eu henwi ar y gofeb, ond gallwch ddod o hyd i fanylion miloedd ohonynt trwy dudalennau HistoryPoints ar gyfer y cofebion rhyfel lleol a restrir ar y dudalen hon.
Gwnaed y gofeb o garreg Portland. Mae'n cynnwys pedwar cerflun efydd, yn cynrychioli’r fyddin, y llynges, y llu awyr a Budugoliaeth (y cerflun yn y canol). Roedd y cerfluniau, a gynlluniwyd gan A B Pegram, yn seiliedig ar forwr ifanc o'r enw Fred Barker, a oedd yn modelu mewn gwisgoedd ac yn noeth. Mae tri dolffin yn hedlamu hefyd wedi'u darlunio.
Awgrymwyd y gofeb gyntaf yn gyntaf yn 1917. Yn 1919, agorodd y Western Mail gronfa tanysgrifio genedlaethol a ffurfiwyd pwyllgor. Cyflwynwyd pedwar dyluniad ar gyfer y gofeb. Dewiswyd yr enillydd ym 1924.
Yn wreiddiol roedd y gofeb yn coffáu’r dynion a fu farw yn y Rhyfel Byd Cyntaf. Yn 1949 ychwanegwyd plac i goffáu meirw’r Ail Ryfel Byd.
Uwchlaw’r colofnau, mae arysgrif yn y Gymraeg: I feibon Cymru a roddes eu bywyd dros ei gwlad yn rhyfel. MCMXIV – MCMXVII. Yn y tu mewn mae arysgrif yn Saesneg gan Comper: Remember here in peace those who, in tumult of war by sea, on land, in air, for us and for the victory, endureth unto death.
Uwchlaw pob cerflun mae'r geiriau Lladin: In hoc signo vinces ("Yn yr arwydd hwn byddwch chi'n fuddugol").
Gwefan Gwasanaethau Profedigaeth Caerdydd – sydd yn gofalu am y gofeb
 |
  |