Cymraeg Old approach road, Bute Park
 |
  |
Hen ffordd ddynesu’r gorllewin, Parc Bute
Rhan o fap 1610, gyda’r hen ffordd wedi’i hamlygu
Croesodd y brif ffordd i Gaerdydd o’r gorllewin dros Barc Bute, fymryn i’r de o ble rydych chi’n sefyll, cyn ei newid ym 1796. Arweiniodd yr hen lôn at Borth y Gorllewin, ger y castell. Drwy hyn roedd modd cael mynediad drwy’r muriau carreg amddiffynnol a godwyd yn y dref yn y 12fed a’r 13eg ganrif.
Amlygir y ffordd yn y llun ar y dde, sy’n rhan o fap John Speed o Gaerdydd o 1610. Rydym hefyd wedi lliwio Afon Taf, ond gan ei fod yn llifo ar gwrs arall heddiw, mae’n well defnyddio Brodordy’r Brodyr Duon a Phorth y Gorllewin fel pwyntiau cyfeirnod.
Dymchwelwyd Porth y Gorllewin yn y 1780au. Roedd y bont ar ben gorllewin yr hen ffordd yn agored i lifogydd a chafodd ei newid am un arall ym 1796.
Sut byddai’r hen ffordd wedi edrych? Mae’r llun hwn yn dyddio’n ôl cyn 1745. Croesodd y bont fechan hanner ffordd drwy’r hen ffordd dros nant o’r enw nant y tanerdy.
Caerdydd o’r gorllewin, cyn 1745
Erbyn y 18fed ganrif, roedd nifer o adeiladau y tu allan i Borth y Gorllewin, yn eu plith melinau, tanerdy, tafarn o’r enw’r George Inn a gwaith copr. Erbyn 1787 roedd yn amser adfer yr ardal. Dymchwelwyd yr adeiladau wrth i ystâd Bute ennill tir o’r 1790au hyd at y 1840au. Ar ddiwedd y cyfnod hwn roedd yn berchen ar yr ardal a elwir yn Barc Bute heddiw. Roedd y rhodfa goed o’ch blaen yn rhan o waith tirweddu teulu Bute.
Dros y gwair i’r gogledd o’r hen ffordd mae cylch o gerrig. Efallai eu bod yn edrych fel cerrig o’r cynfyd, ond o 1978 maen nhw – sef OC nid CC! Y flwyddyn honno, croesawodd Caerdydd Eisteddfod Genedlaethol Cymru. Fe’i cynhelir bob mis Awst mewn rhannau gwahanol o Gymru, gan ddenu tua 160,000 o ymwelwyr. Bydd yr Orsedd, sy’n cynnwys beirdd ac enwogion o fri, yn rhoi eu dillad derwyddol amdanynt at seremonïau’r Eisteddfod, a chynhelir rhai o’r seremonïau hyn yng Nghylch yr Orsedd ger y maes.
Daw cerrig Cylch yr Orsedd Parc Bute o’r ardal leol, ac er iddynt gael eu gosod yno ym 1978, mae rhai pobl leol yn haeru eu bod yno erioed!
| I barhau â thaith Parc Bute, peidiwch â dilyn y borderi blodau ond ewch ar lwybr y dde sy’n mynd i’r gogledd at y coetir. Fe welwch y côd QR nesaf ar y bwrdd gwybodaeth wrth safle'r brodordy | |