Neuadd Prichard-Jones, Prifysgol Bangor
Neuadd Prichard-Jones, Prifysgol Bangor
Galwyd y neuadd fawr ym Mhrifysgol Bangor ar ôl gŵr o’r enw John Prichard-Jones, a roddodd £15,000 tuag at ei adeiladu. A hwnnw’n enedigol o Ynys Môn, gwnaeth ei gyfoeth drwy fod yn bartner yn siopau adrannol Dickins & Jones yn Llundain, a brynwyd gan Harrods yn 1914.
Myfyrwyr yn dawnsio mewn dawns yn Neuadd PJ.
Trwy garedigrwydd archifdy Prifysgol Bangor
Dyluniwyd y neuadd fel rhan o brif adeilad y brifysgol gan y pensaer o Lundain, Henry Hare. Prin mae tu fewn i’r neuadd wedi newid ers iddo agor yn 1911. Mae’r electroganwyllyron (y siandelïers trydan) yn dal i hongian o’r nenfwd hyd heddiw, ac mae’r muriau wedi’u leinio â’r panelau wensgot gwreiddiol. Y newid mwyaf sylweddol yw’r organ sydd â mwy na 1,700 o bibellau a osodwyd yn 1973, a ymgorfforodd elfennau organ o gapel Tabernacl, Bangor o 1880.
Ar 23 Awst 1939, wythnos cyn i’r Ail Ryfel Byd ddechrau, bu i’r Oriel Genedlaethol yn Llundain ddechrau symud ei phaentiadau mwyaf gwerthfawr i Fangor, i ddianc rhag y bomiau o’r awyr a oedd ar y gweill. Cadwyd mwy na 500 o baentiadau yn Neuadd PJ, gan gynnwys gweithiau gan Botticelli, Rubens a Rembrandt. Cadwyd eraill yng Nghastell Penrhyn. Dewiswyd y lleoliadau hyn oherwydd eu drysau llydan a’u hystafelloedd mawrion.
Dyluniwyd cerbydau rheilffordd yn benodol ar gyfer symud y paentiadau i orsaf Bangor, ac arnynt oedd milwyr arfog. Yn ogystal, gosodwyd bariau dur ar draws ffenestri neuadd PJ.
Paentiad o’r Oriel Genedlaethol yn cyrraedd
Neuadd PJ, 1939.
Trwy garedigrwydd archifdy Prifysgol Bangor
Cadwyd y paentiadau ym Mangor tan haf 1941, pan symudwyd hwy gan fod awyrennau’r Almaen yn dilyn arfordir Gogledd Cymru i fomio’r ardaloedd diwydiannol yng Ngogledd-orllewin Lloegr. Ofnai’r awdurdodau y gallai bom grwydr daro Neuadd PJ neu Gastell Penrhyn. I symud y paentiadau i chwarel Manod, Blaenau Ffestiniog, roedd rhaid gostwng y ffordd o 60cm dan rhai pontydd rheilffordd er mwyn gwneud digon o le i bortread Van Dyck o Frenin Siarl I fynd heibio ar gefn ceffyl! Cadwodd y llywodraeth dwnelau addasedig y chwarel tan y 1980au, rhag ofn byddai rhyfel arall.
Mae sawl cenhedlaeth o fyfyrwyr wedi sefyll arholiadau, dawnsio neu fynychu seremonïau graddio yn Neuadd PJ, sydd hefyd â thraddodiad hir o ddarparu adloniant cerddorol i Ogledd-orllewin Cymru. Mae’r enwogion sydd wedi perfformio yma yn cynnwys Aled Jones yn 1984, pan oedd yn fwyaf enwog fel bachgen soprano, a Bryn Terfel mewn cyngerdd yn 2012 i ddathlu canmlwyddiant Neuadd PJ.
Gyda diolch i David Roberts o Brifysgol Bangor, ac Adrian Hughes o Amgueddfa'r Home Front, Llandudno. Cyfieithiad gan Anna Lewis, Ysgol y Gymraeg, Prifysgol Bangor
Cod post: LL57 2DG Map
 |
  |