Swyddfa Ymddiriedolaeth yr Harbwr, Caernarfon
Swyddfa Ymddiriedolaeth yr Harbwr, Caernarfon
Codwyd yr adeilad hwn, sy'n wynebu'r hen gei llechi, ym 1840 fel swyddfa Ymddiriedolaeth Harbwr Caernarfon - sy'n dal i'w feddiannu. Fe'i dyluniwyd gan y pensaer lleol John Lloyd.
Erbyn diwedd y 18fed ganrif, roedd angen gwella cyfleusterau harbwr Caernarfon yn sylweddol ar gyfer y fasnach lechi a oedd yn tyfu'n gyflym. Ym 1793 galluogodd Deddf Seneddol ffurfio Ymddiriedolaeth Harbwr Caernarfon. Creodd yr ymddiriedolaeth gei llechi newydd trwy ledu a dyfnhau afon Seiont. Fe wnaeth hefyd wella cyfleusterau llywio ar Culfor Menai.
Nid oedd gan yr ymddiriedolaeth gartref swyddogol tan 1840, pan symudodd i mewn i'w hadeilad newydd. Roedd y cyfleusterau yma yn cynnwys ystafell ar gyfer cyfarfodydd rheolaidd yr ymddiriedolaeth a pheiriant pwyso nwyddau y tu allan. Gwnaethpwyd cloc yr adeilad gan David Griffith, a oedd hefyd yn fardd medrus (enw barddol Clwydfardd) ac a aeth ymlaen i fod yn Archdderwydd Cyntaf Cymru.
Yn 1900 bu farw aelod o’r ymddiriedolaeth Thomas Bugbird o’i anafiadau ar ôl cael ei daflu o goets pan gafodd y ceffylau eu dychryn gan gar modur. Roedd ei gwmni adeiladu wedi gwneud gwaith yng Nghaernarfon, Caergybi a llawer o leoedd eraill.
Roedd gwelliannau’r ymddiriedolaeth yn cynnwys adeiladu Pier Victoria - i deithwyr gyrraedd llong o Lerpwl ac mewn mannau eraill - a’r “Patent Slip” yn Noc Fictoria ar gyfer atgyweirio ac adeiladu llongau a chychod.
Roedd cadeirydd yr ymddiriedolaeth, Syr Llewellyn Turner, wedi ymgyrchu dros adeiladu’r doc. Cwblhawyd y doc erbyn 1874 ac roedd yn trin cargo cyffredinol, gan adael y cei llechi i ganolbwyntio ar lechi. Fodd bynnag, erbyn i'r benthyciad o £ 24,000 ar gyfer yr adeiladu gael ei ad-dalu yn 1907, roedd masnach y porthladd wedi lleihau. Roedd rheilffyrdd wedi disodli llongau arfordirol.
Diau y byddai Syr Llywelyn yn falch o weld y bwrlwm yn y doc heddiw! Prif dasg yr ymddiriedolaeth yw rheoli'r marina yn y doc ac angorfeydd cychod pleser afon Seiont. Mae'r ymddiriedolaeth yn parhau i fod yn gyfrifol am gynnal Culfor Menai fel sianel fordwyo rhwng Abermenai a’r Felinheli. Yn 2008 prynwyd cwch newydd, Seiont IV, o Iardiau Llongau Macduff yn Swydd Aberdeen. Mae'n defnyddio'r cwch i gynnal bwiau llywio ac angorfeydd, ymhlith tasgau eraill. Mae'r hen lun, trwy garedigrwydd y Comisiwn Brenhinol ar Henebion a Hanesyddol Cymru, yn dangos yr adeilad ym 1950.
Gyda diolch i Rhiannon James, o Gymdeithas Ddinesig Caernarfon
Cod post: LL55 2PF Map
Gwefan Ymddiriedolaeth Harbwr Caernarfon
Mae copïau o’r hen lun a delweddau eraill ar gael gan CBHC. Cyswllt: nmr.wales@rcahmw.gov.uk
 |
  |
 |
  |