Clwb Hwylio Caernarfon
Codwyd yr adeilad hwn fel magnelfa (battery) ar gyfer hyfforddi gwirfoddolwyr y Llynges Frenhinol wrth ddefnyddio gynnau mawr. Mae wedi bod yn gartref i Glwb Hwylio Caernarfon am gyfnod hirach nag yr oedd yn fagnelfa.
Sefydlwyd y fagnelfa llyngesol yng Nghaernarfon yn 1877 gan wirfoddolwyr, gan ymarfer yn y castell i ddechrau. Fe'u harchwiliwyd gan y Llyngesydd Richard Phillimore ym mis Rhagfyr 1877, yng nghwmni Capten Foote o'r Llynges Frenhinol. Archwiliodd hefyd wirfoddolwyr Bangor, yng nghwmni Capten Hand! Dywedodd y llyngesydd y dylai Caernarfon gael dau wn 6.5 tunnell i warchod y fynedfa i Gulfor Menai.
Roedd y gynnau wedi'u lleoli yn yr adeilad newydd. Fe roeddant yn ymestyn allan trwy dyllau yn y wal, gan greu ymddangosiad bygythiol. Mae un ohonynt yn weladwy yn yr hen lun.
Erbyn 1905 roedd gan y fagnelfa g.800 o wirfoddolwyr, gan ei gwneud y fagnelfa llyngesol fwyaf yng Nghymru, ond cynigiodd y Morlys i roi hyfforddiant ar y môr yn ei le. Yn 1906 bu nifer o sefydliadau’r dref yn lobïo’r Aelod Seneddol lleol David Lloyd George, a oedd yn llywydd y Bwrdd Masnach i atal y newid. Cytunodd y dylid cadw'r batri ac addawodd ymgymryd â'r mater gyda chydweithwyr, ond yn 1910 gwerthodd y llywodraeth yr adeilad am £ 230 i Ymddiriedolaeth Harbwr Caernarfon.
Daeth y Clwb Hwylio yn denant ym 1930. Roedd y clwb wedi cael ei ffurfio yn yr 1890au pan ddechreuodd cychod hwylio lleol gwrdd yng Ngwesty'r Royal Sportsman. Y Commodore cyntaf oedd Lloyd Hughes, o Coed Helen, ac yna ym 1910 dilynwyd ef gan ei frawd Trevor. Erbyn 1899 roedd 89 aelod, 28 ohonynt yn berchen ar gwch.
Cynhaliodd y clwb rasys blynyddol yn ystod misoedd yr haf tan y Rhyfel Byd Cyntaf. O 1897 fe drefnodd hefyd rasio’r ail ddiwrnod yn regata blynyddol y dref, digwyddiad a oedd tan hynny wedi cael ei redeg yn llwyr gan Glwb Hwylio Brenhinol Cymru.
Mae ystafelloedd yn yr adeilad yn cael eu defnyddio gan grwpiau lleol amrywiol.
Diolch i Rhiannon James, o Gymdeithas Ddinesig Caernarfon
Cod post: LL55 1SR Map
Gwefan Clwb Hwylio Caernarfon (Facebook)
 |
  |
 |
  |